کلیدهاى بهداشتى یادگیرى

کلیدهاى بهداشتى یادگیرى
بخش نخست
صبحانه فراموش نشود
آیا شما معمولاً صبحانه مى‏خورید؟ بدون شک اگر به هوش و توانایى ذهنى و قدرت یادگیرى و ادراک خود اهمیت مى‏دهید، در هر شرایطى از خوردن یک صبحانه کامل صرف نظر نکنید. صبحانه براى کسانى که به کار فکرى مشغولند، یکى از اصول اجتناب‏ناپذیر تندرستى و کارآیى است. سؤال اصلى ما این است: شما صبحانه چه مى‏خورید؟ آیا مى‏دانید آن چه به عنوان اولین غذاى روز تناول مى‏فرمایید، ارزشى بسیار بالاتر از سایر غذاها دارد؟ صبحانه باید چند خصوصیت عالى داشته باشد.
این خصوصیات عبارتند از:
1- سبک و زود هضم باشد تا براى هضم و جذب خود در بدن ایجاد زحمت ننماید و موجب صرف انرژى در دستگاه گوارش نشود.
2- سرشار از مواد انرژى زا باشد تا ساعت‏ها بى غذایى بدن را پس از خواب شبانه جبران نماید و انرژى لازم و مورد نیاز سیستم‏هاى مختلف بدن را در اختیار آنها قرار دهد.
3- به سرعت و آسانى در اختیار سلول‏ها خصوصاً سلول‏هاى مغزى قرار گیرد تا توانایى‏هاى فکرى و ذهنى سریعاً به کار افتند و به اوج خود برسند.
طبق نظریه محققین غذاشناسى، بهترین صبحانه خوراکى‏هایى هستند که از کروبوهیدارت‏هاى طبیعى تشکیل شده باشند. در میان این گروه غذایى چند خوراکى بارز و برجسته وجود دارد که ارزش صبحانه ما را مى‏افزایند و عبارتند از: کشمش، عسل و خرما.
فقط به یاد داشته باشید که قند و شکر سفید که در نان‏هاى شیرین و بیسکویت‏ها و کیک‏ها به کار مى‏روند، نه تنها خواص فوق را ندارند، بلکه بعد از چند ساعت، اثر کاملاً معکوس بر جاى گذارده و از ذخایر بدن خواهند کاست. قند و شکر تصفیه شده، ارزش مندترین اجزاى غذایى خود را از دست مى‏دهند و در گروه کربوهیدرات‏هاى زیان بار جاى مى‏گیرند.
سر به زیر نباشید
وقتى شما مدت زیادى روى کتاب خم مى‏شوید و در حالى که سر به زیر افکنده‏اید و مطالب مذکور را مطالعه مى‏کنید، آرام آرام با یک مشکل بهداشتى رو به رو مى‏شوید. شما یکى از مهم‏ترین اصول بهداشتى مطالعه را نادیده گرفته‏اید. یکى از اصول اساسى مطالعه، رسیدن مقدار کافى خون به مغز است. وقتى به مغز شما خون کافى نمى‏رسد، توانایى یادگیرى شما کاهش مى‏یابد؛ یعنى سلول‏هایى که مسئول ضبط و نگه دارى اطلاعات وارد شده هستند، غذا و اکسیژن کافى ندارند تا مسئولیت خود را به درستى انجام دهند و سلول‏هاى مغز شما با سرعت روخوانى شما هماهنگى ندارند؛ یعنى شما بدون هیچ دلیلى، کارآیى خود را کاهش داده‏اید و آن وقت هر چه بیشتر مى‏خوانید، کمتر یاد مى‏گیرید.
وقتى که سر از ناحیه مفصل میان جمجمه و ستون فقرات زاویه حاده پیدا مى‏کند و عضلات ناحیه جلوى گردن به یکدیگر فشرده مى‏شوند، مهم‏ترین عروق ناحیه گردن یعنى عروق (کاروتید) تحت فشار قرار مى‏گیرند و به راحتى نمى‏توانند عمل خونرسانى و انتقال اکسیژن و گلوکز به مغز را انجام دهند و همه آن چه بر شمردیم، یک به یک اتفاق خواهد افتاد.
اگر شما به چند نکته بسیار آسان و کوچک زیر دقت کنید، به این عارضه گرفتار نمى‏شوید؛
ارتفاع میز و صندلى خود را به گونه‏اى تنظیم کنید که براى خواندن کتاب نیازى به خم کردن سر نباشد. ارتفاع بلند صندلى و کوتاهى میز، معمولاً علت اصلى این حادثه ناگوار است.
در حالت نشسته و بدون میز و صندلى، از قرار دادن کتاب روى پاها و خم کردن سر بر روى آن خود دارى کنید. در حالت نشسته روى زمین، بهترین وضعیت براى مطالعه آن ست که کتاب را در دستان خود بگیرید و آن را تا راتفاع مناسبى بالا بیاورید.
وقتى کتاب مختصرى پایین‏تر از سرشماست، سعى کنید بیشتر نگاه خود را به سمت کتاب پایین بیاورید؛ نه سر خود را.
در حین مطالعه هر چند دقیقه یک بار سر خود را کاملاً راست نگه دارید و چند لحظه در این حالت نگه دارید. از این فرصت مى‏توانید براى مرور مطالبى که مطالعه نموده‏اید، استفاده کنید و بدانید که آنها را در ذهن خود حک مى‏کنید؛ چون در بهترین فرصت، آنها را به ذهن خود وارد مى‏سازید و آن لحظه ورود خون تازه به سلول‏هاى مغزى است.
حمام کنید و درس بخوانید
شما در هفته چند بار حمام مى‏کنید؟ اگر تا کنون نمى‏دانستید، بدانید که تعداد دفعات حمام و میزان پاکیزگى بدن با توانایى‏هاى ذهنى و فراگیرى شما رابطه شناخته شده‏اى دارد.
اگر مى‏خواهید میزان فراگیرى و قدرت یادگیرى خود را افزایش دهید، هر روز صبح پس از برخاستن از خواب و پیش از آغاز فعالیت‏هاى فکرى و جسمى خود، حمام کنید و حداقل در صورت نامساعد بودن شرایط، یک روز در میان این کار را انجام دهید.
وقتى که پوست ما نتواند هواى تازه را از طریق منافذ بى شمار خود به درون بکشد، احتمال کسالت عمومى بر سراسر وجود ما سایه مى‏افکند و به دنبال همین کسالت است که بى حوصله مى‏شویم و قدرت تمرکز خود را از دست مى‏دهیم و توانایى یادگیرى ما ناخودآگاه کاهش مى‏یابد و به عبارتى آمادگى روحى براى یادگیرى نداریم و این، به خاطر انسداد منافذ پوست است که با حمام کردن این منافذ باز مى‏شوند. از طرفى در علم انرژى درمانى نیز اعتقاد بر این است که ما از طریق نقاطى در سطح بدن خود، انرژى‏هاى مختلف کائنات را دریافت مى‏کنیم و اگر هر یک از این مناطق خاص پوستى دچار گرفتگى یا انسداد شوند، مسیر جریان انرژى دچار اختلال گشته، تعادل انرژیکى بدن ما بر هم مى‏خورد. طبق تحقیقات، یکى از علل بسته شدن سطوح انرژى، تجمع مواد غیر قابل نفوذ مانند چربى‏ها و کثافات در این نقاط است و به همین دلیل است که حمام مداوم و منظم شیوه‏هاى انرژى درمانى، یکى از روش‏هاى اصولى تعادل انرژى‏هاى بدن به وسیله باز کردن منافذ پوست و همچنین به وسیله تعادل بخشى به بار الکتریکى بدن است. بدن ما حاوى بار الکتریکى خاصى است که توزیع متعادلى در سراسر بدن دارد. پس به دلایل متنوعى ما براى تمرکز حواس و احساس نشاط براى فراگیرى و بروز هوش و استعدادهاى نهفته خود، نیازمند تعادل جسمى و روحى و گریز از کسالت و بى حوصلگى و احساس اعتماد به نفس و سلامتى به واسطه پاکیزگى و آراستگى ظاهرى خود هستیم و این اهداف، به میزان چشم‏گیرى با حمام کردن روزانه به دست خواهند آمد. 

روشهای نوین مطالعه

روشهای نوین مطالعه
سالها کارشناسان بر این باور بودند که ظرفیت ثابتی برای یادگیری وجود دارد . با این حال در دو دهه اخیر ، روانشناسان و مربیان به گونه ای دیگر فکر می کنند . یکی از محققان در این باره می گوید : شواهد زیادی وجود دارند که ثابت می کنند هوش انسان قابل افزایش است . ما می دانیم که فنون مناسب می توانند به افراد در افزایش قدرت یادگیری شان کمک کنند .
از این گذشته ، این مهارت ها بسیار ابتدایی هستند و تقریبا هر کسی می تواند با تمرین و ممارست در آنها مهارت پیدا کند . در ذیل ۶ نظریه اثبات شده از کارشناسان مختلف برای افزایش قدرت یادگیرتان آمده است :
۱) ابتدا به تصاویر بزرگ نگاه کنید :
وقتی می خواهید مطلب جدید و نا آشنایی را بخوانید ، خود را مستقیما درگیر آن مطلب نکنید . اگر ابتدا نگاهی اجمالی به مطلب بیاندازید می توانید حافظه و درک مطلب خود را افزایش دهید . به عناوین فرعی ، زیر نویس عکسها و خلاصه هایی از متن که دردسترس هستند نیز نظری بیافکنید . اگر می خواهید کتاب بخوانید ابتدا به فهرست و مقدمه کتاب نگاهی بیاندازید . تمام این پیش زمینه ها به شما کمک خواهند کرد تا آنچه که می خواهید در ذهنتان تثبت شود .
۲) سرعت مطالعه خود را کاهش دهید و مطالب را با خود تکرار کنید :
گرچه ممکن است سریع خواندن مطالب ، آسان خوب و مفید باشد ، اما آهسته تر خواندن مطالب پیچیده و دشوار می تواند به طور موثری به یادگیری تان کمک کند . دو تن از نویسندگان کتاب (حل مشکل و درک مطلب ) سه تفاوت اصلی میان چگونگی مطالعه دانش آموزان خوب و دانش آموزان بد را بررسی کرده اند :
دانش آموزان خوب مطالب را با صدای آرام یا بلند بیان می کنند. آنها سرعت مطالعه خود را پایین می آورند و کلمات را همان طور که می خوانند ، تکرار می کنند و به آنها توجه می کنند .
دانش آموزان خوب وقتی با مشکلی مواجه می شوند خود به خود آن مطلب را آنقدر تکرار می کنند تا بفهمند. در مقابل دانش آموزان ضعیف اگر مطلبی را برای بار اول نفهمند آن را رها کرده و بقیه مطلب را می خوانند .
دانش آموزان خوب فعالانه با اطلاعات جدید رابطه ای نزدیک برقرار می کنند. آنها در مورد آنچه که می خوانند تفکر می کنند و توضیحی برای آن می خواهند و به آن مسلط می شوند .
درسال ۱۹۷۹ فردی به نام «ویمبی» روش مطالعه آهسته و با صدای بلند را طی یک دوره آموزشی ۵ هفته ای برای زبان آموزان مبتدی در دانشگاه xavier در «ینواورلئان» آشنا کرد . ۱۷۵ زبان آموز از این روش استفاده کردند . درک مطلب بیشتر این دانش آموزان ۲ نمره افزایش یافت و نمرات امتحان آمادگی دانشگاهی اکثر آنها نیز بیش از ۱۴ درصد افزایش نشان داد .
۳ ) تمرین روشهای تقویت حافظه :
تمام روشهای تقویت حافظه را فنون تقویت حافظه می نامند . در این روشها مطالب جدید به صورت فرمولی ساده تر و قابل فهم تر در می آیند . یکی از روشهای تقویت حافظه ، بکار گرفتن حروف ابتدای کلمات است . مثلا برای اینکه بتوانند اسامی ۵ سیاره اول منظومه شمسی (تیر- ناهید – زمین – مریخ –مشتری ) به ترتیب یاد بگیرید با حروف اول نام هر سیاره کلمه ای بسازید و این کلمات را در جعبه ای قرار دهید مثل ( تمام نیازهای زمینی مردم مادیند ) .
روش دیگری برای تقویت حافظه استفاده از تصاویر است . این ترفند شامل ابداع سرنخهای بصری به منظور فهم مطالب نا آشنا است . برای فهم این روش مثال ساده ای می زنیم . معادل کلمه خروس در زبان انگلیسی« rooster» است .
تلفظ کلمه «roostar» شبیه کلمه فارسی روستا است . در ذهنتان می توانید خروسی را تجسم کنید که در روستا راه می رود !
با این روش تصویر روستا ،« roostar» و خروس همیشه در ذهنتان خواهد ماند .
تنها ترفند تقویت حافظه که قبلا توسط محققان رد شده بود امروزه به عنوان روشی موثر برای بالا بردن حافظه محسوب می شود . در این روش دو یا حتی سه برابر مطالب جدید امتحانی را می توان به خاطر سپرد . حافظه خوب کلید همه روشهای ادراکی است و آن چیزی است که می توان با تمرین و ممارست بدست آورد .
تحقیقات ادراکی نشان می دهند که ما دو نوع حافظه داریم : حافظه کوتاه مدت و بلند مدت. حافظه کوتاه مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه دوام دارد . ما از دفتر راهنمای تلفن برای تلفن کردن کمک می گیریم شماره را گرفته و بعد آن را فراموش می کنیم . با این حال حافظه بلند مدت می تواند زمان طولانی دوام داشته باشد . راز و رمز پرورش یک حافظه خوب فراگیری چگونگی انتقال اطلاعات مفید از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت و چگونگی به خاطرآوردن این اطلاعات در زمان مورد نیاز است . فنون تقویت حافظه می توانند راه حلی برای انتقال اطلاعات بلند مدت و گرفتن دوباره اطلاعات باشند . به یاد داشته باشید که ذهن و حافظه مانند ماهیچه هستند و هر چه از آنها بیشتر استفاده کنید ، قوی تر می شوند .
۴) اطلاعات را دسته بندی کنید :
در مطالعه ای که در دانشگاه «استنفورد» انجام شد از دانش آموزان خواسته شد که ۱۲ کلمه را به خاطر بسپارند . این کلمات شامل اسامی حیوانات ،اقلام مختلف پوشاک ،انواع وسایل نقلیه و مشاغل بودند . برای یک گروه کلمه ها را به ۴ دسته تقسیم بندی کردند . برای گروه دیگر ، کلمات را به صورت تصادفی فهرست کردند . گروهی که مطالب را دسته بندی شده مطالعه کردند همیشه بهتر از گروه دیگر بودند و ۲ تا ۳ برابر کلمات بیشتری را به یاد آوردند .
«توماس تراباسو»ستاد دانشگاه شیکاگو می گوید : هضم اطلاعات جدید آن هم یکجا بسیار سخت و دشوار است . تجزیه و تحلیل مطالب جدید و تقسیم آنها به بخشهای معنی دار یادگیری را آسان تر می کند .
بنابراین با مرتب کردن مطالب سخت و پیچیده در قالب دسته بندی های منطقی می توانید روشی دائمی برای ذخیره و نگهداری اطلاعات بوجود آورید .
۵) توجه خود را متمرکز کنید :
دفعه بعد با مطالب جدیدی مواجه می شوید که باید آنها را ملکه ذهن خود کنید از خود بپرسید : من از خواندن این مطلب چه می خواهم بیاموزم ؟ و از دانشی که بدست می آورم چه بهره ای خواهم برد؟ گفتن این مطلب – یادگیری برای ما چه خواهد کرد ؟ از مقاومت ما در برابر مطالعه می کاهد و ما خواننده بهتری می شویم . در ذیل به ۴ روش دیگر برای بهبود تمرکز اشاره شده است :
زمان و مکانی را برای یادگیری اختصاص دهید . تلفن را از پریز بکشید و در را ببنید، با نظم بخشیدن به محیط اطراف خود این انتظار در شما بوجود می آید که خواهید آموخت .
خود را از عواملی که باعث حواس پرتی می شوند دور نگاه دارید از آویزان کردن تابلوی «مزاحم نشوید» روی در اتاقتان خجالت نکشید . شما اختیار وقتتان را دارید .
روشهای مختلف یادگیری را امتحان کنید . روشهای مطالعه از قبیل کشیدن نمودار، یادداشت برداری خلاصه برداری یا حتی ضبط مطالب روی نوار، می توانند تمرکز شما را افزایش دهند . برای مهارت در مطالعه فنونی را بکار ببرید که بیشتر با آنها احساس راحتی می کنید . خلاق باشید .
ترقی و پیشرفت خود را نشان دهید. گرفتار بودن همیشه به منزله پر ثمر بودن نیست. گهگاه توقف کنید و از خود بپرسید : آیا من هم اکنون به هدف یادگیری ام کمک می کنم . اگر پاسختان مثبت است فعالیت خود را ادامه دهید اگر پاسختان منفی است از خودتان علت را جویا شوید. اگر شما به دلیل خستگی و اضطراب در کار خود پیشرفت نمی کنید بدون احساس گناه به خود استراحت بدهید وقفه های منظم می توانند روند یادگیری را بهبود بخشد .
۶) سبک یادگیری خود را کشف کنید :
دو مربی داستان، سه بچه ای که هر کدام برای کریسمس یک دوچرخه هدیه گرفتند را نقل می کنند . این دوچرخه ها مونتاژ نشده بودند و والدین این بچه ها باید آنها را مونتاژ می کردند . پدرم «تیم قبل» از اینکه دست به کار شود ابتدا دستورالعمل را به دقت مطالعه کرد . پدر «مری» قطعات را روی زمین چید و دستور العمل را به مادر« مری» داد و پس از بررسی قطعات گفت : این را برای من بخوان مادر «جورج» به طور فطری شروع به سر هم بندی قطعات کرد . فقط وقتی جایی با مشکلی مواجه می شد به دستورالعمل نگاهی می انداخت. در پایان روز هر سه دوچرخه مونتاژ شدند اما هر کدام با روش مختلف.
آنها با وجود اینکه متوجه نبودند هر کدام با سبک مخصوص به خود کار کرده بودند . روشهای ما در برابر مطالب نا آشنا منحصر به فرد و مخصوص به خودمان است و کلید یادگیری تشخیص و تطبیق شیوه ای است که برای ما مناسب تر است .
شیوه های یادگیری می توانند به طور شگرفی تغییر کنند . یک روانشناس ۲۱ اصل اثر گذار در روش یادگیری را مشخص کرده است. این عوامل شامل میزان سروصدا، نور، میزان نظارت مورد نیاز و حتی ساعات روز نیز است .
سبک شما چیست ؟ خود را روانکاوی کنید . مثلا سبک شما در سر هم بندی افرادی در هم ریخته چیست ؟‌صبح بیشتر تمرکزدارید یا عصر ؟ در محیط شلوغ بیشتر تمرکز کرده اید یا در محیط ساکت ؟ لیستی از تمام نقاط مثبت و منفی مشخص شده خود تهیه کنید . از این لیست استفاده کنید تا بتوانید محیطی ایجاد کنید که برای یادگیری تان بهترین باشد . کدام سبک در مورد شما صادق است ؟ خبر خوب این است که شما می توانید ظرفیت یادگیری خود را افزایش دهید و این می تواند زندگی شما را کامل تر و بهتر کند

سخت افزار و نرم افزارهای مطالعه موفق

سخت افزار و نرم افزارهای مطالعه موفق
علم آموزی، و مطالعه کسب مهارت‌های حرفه‌ای سبب پویایی حرکت انسان در مسیر تعالی زندگی بوده و هست. در اهمیت خواندن همین که اولین خطاب خداوند منان به پیامبر گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ این است که «بخوان» و در اولین سوره‌ای که برای فرستاده‌ی عظیم الشأن خداوند فرود آمد «قلم» به تجلیل یاد شده است، «إِقْرَاء وَ رَبُّکَ الاکرم الذی عَلَّمَ بالقلم»[1] که نشان از جایگاه بلند مطالعه و علم آموزی در فرهنگ اسلامی دارد و در روایات اسلامی، حیات و زنده بودن را در علم آموزی قرار داده‌اند. لذا بر ماست که عواملی را که در بهره‌وری مطالعه موفق دخیل هستند بدانیم و رعایت کنیم، تا این که مطالعه‌ای موفق و با ثمر داشته باشیم.
در این نوشتار ما سعی داریم که بعد از تعریف مطالعه، به بیان برخی سخت افزارها و نرم افزارهای لازم در یک مطالعه موفق بپردازیم.
معنای لغوی مطالعه:
در لغت مطالعه به معنی نگریستن به هر چیزی برای واقف شدن به آن است.[2]
معنای اصطلاحی مطالعه:
در اصطلاح مطالعه به آگاهی‌هایی می‌گویند که انسان از طریق خواندن مکتوبات اعم از روزنامه، مجله و کتاب... به دست می‌آورد.[3]
داشتن مطالعه موفق عوامل و شرایط افزایش بهره‌وری مطالعه:
شرط لازم مطالعه موفق است از سویی نیز برای دست یابی به یک مطالعه مطلوب ضروری است که قبل از هر چیز سخت افزارها و نرم افزارهای مطالعه را که سبب افزایش بهره‌وری مطالعه می‌شوند دقیق بدانیم و به آنها عمل کنیم.
سخت افزارهای مطالعه موفق
1ـ بدن و جسم سالم و آماده:
لازمه یک مطالعه خوب داشتن جسم سالم می‌باشد وقتی از نظر جسمی سالم نیستید، مثلاً زخم معده دارید، سر درد دارید، گرسنه هستید یا شکم پُر هست و یا نیاز به استحمام دارید و... سراغ مطالعه نروید. در غیر این صورت علاوه بر پائین آمدن بهره‌وری مطالعه، باعث دلزدگی شما نسبت به مطالعه می‌شود. در احادیث توصیه شده که برای تقویت نیروی فکری و ذهنی از خوراکی های خاص استفاده کنیم, برخی ازآنها به قرار زیر است:
کرفس, عسل, کندر, خوردن گوشت( در حد اعتدال ), روغن مالیدن, باقلا, خوردن انار و پیه آن, سرکه خوردن مداوم, مویز ناشتا, در برخی از احادیث توصیه شده که از برخی خوراکی ها پرهیز کنیم تا زمینه فراموشی مهیا نشود, برخی از آنها چنین است: خوردن سیب ترش, خوردن گشنیز, پنیر زیاد, افراط در خوردن گوشت حیوان وحشی و گاو.[4]
2ـ مکان مناسب:[5]
مکان خوب برای مطالعه باید آرام و بی سر و صدا باشد، ساده و بی‌پیرایه باشد، صندلی و محل نوشتن نرم و راحت باشد، از نظر سرما و گرما در حد متعادل باشد. از نور کافی برخوردار باشد. در ضمن مکان مناسب مکانی است که از اکسیژن کافی و هوای تازه برخوردار باشد، محیط مطالعه معدود و کوچک نباشد بلکه حدالمقدور در مکان‌های باز و وسیع مطالعه کنید.
3ـ زمان مناسب:
به طور کلی بهترین زمان برای مطالعه زمانی است که به انجام مطالعه در آن زمان تمایل دارید. مطالعه بلافاصله پس از خواب شبانگاهی، باز دهی مطلوب ندارد، چون به علت ترشح هورمون «سوماتوتروپین» که اثرات آن تا دقایقی پس از بیداری وجود دارد، در یادگیری اختلال ایجاد می‌کند. مثلاً بچه مریض است، و گریه می‌کند، یا مثلاً ساعت 5 بلیط قطار دارد و آقا از ساعت 4 الی 5/4 مشغول مطالعه می‌شود اما دقت ندارد که این اوقات مناسب نیستند.[6]
4ـ قلم و کاغذ و کتاب مناسب:
بهتر است کاغذ، کتاب یا دفتر یادداشت و میز مطالعه از نوع برّاق و شفاف نباشد. بهترین رنگ برای نوشتن، رنگ سیاه و یا سرمه‌ای تیره است که به علت واضح بودن؛ چشم را کمتر خسته می‌کند.[7]
5ـ استعداد در موضوع خاص:
اگر فردی استعداد، علاقه و درک فسلفی ندارد ولی نسبت به روان شناسی درک بالایی دارد و یا نسبت به مکانیکی استعداد و علاقه درک خیلی بالاتری دارد، لازم است رشته مکانیکی یا روان شناسی را انتخاب کند و اسرار به گزینش رشته فلسفی صحیح نیست. یا اگر فردی روحیه و شخصیت درونگرا دارد رشته جامعه شناسی انتخاب درستی نیست چون در جامعه شناسی باید با جمع در ارتباط باشد و این رشته با شخصیت برونگرا سازگاری دارد. لذا مطالعات خود را باید در زمینه‌هایی که استعداد خاصی در آن داریم متمرکز کنیم.
6ـ توزیع مناسب زمان یاد سپاری:
از نظر روان شناسان هر چه زمان یاد سپاری کوتاه‌تر باشد بهتر است، مثلاً اگر به جای مطالعه‌ی زبان بیگانه در یک روز به مدت 7 ساعت این مطالعه در هفت روز هر روز به مدت یک ساعت صورت گیرد، میدان بهره‌وری مطالعه بیشتر خواهد بود.[8]
7ـ یادداشت برداری خواننده با زبان خودش:
هر کسی، دسته‌ای از اصطلاحات را معمولاً در گفتار و نوشتار خود به کار می‌برد، به این واژه‌ها، واژگان فعال می‌گویند. مطلبی که با واژگان فعال بیان شود، هم دقیق‌تر فهمیده می‌شود و هم در ذهن دوام و ثبات بیشتری پیدا می‌کند. پس بهتر است مطالب علمی را پس از این که خوب یاد گرفتیم با زبان و قلم خاص خودمان به طور خلاصه بنویسیم.
8ـ استراحت در کنار مطالعه:
در نظر داشته باشید که حد فاصل زمانیِ مجاز برای مطالعه مداوم که امکان کسب بازدهی مطلوب را فراهم می‌کند، بین 10 تا 45 دقیقه است. پس از انجام این میزان مطالعه، باید حدود 5 تا 10 دقیقه استراحت نمود.[9] برای برخی ممکن است چند دقیقه بازی با دوستان یا قدم زدن در پارک، رفتن به پشت بام، نگاه به آسمان و... امری مطلوب باشد. مهمترین و ساده‌ترین حالت استراحت UTC است که به حالت مراقبه بنشینیم و به تنفس عمیق بپردازیم. با انجام تنفس عمیق غذا و اکسیژن کافی به مغز و سایر اعضا می‌رسد و از بروز خستگی جلوگیری می‌کند و سبب تجدید قوا و کسب انرژی می‌شود. در ضمن فاصله چشم از سطح نوشته نباید کمتر یا بیشتر از 30 سانتیمتر باشد.
9ـ صرف غذا و مطالعه:
بلافاصله بعد از غذا خوردن نباید مطالعه کرد؛ زیرا به علت شروع فعالیت دستگاه گوارشی و هجوم خون به معده و احشای داخلی از میزان جریان خون در مغز کاسته می‌شود و آمادگی برای مطالعه کمتر می‌شود در ضمن از اصول تغذیه سالم و مناسب غافل نباشید.[10]
10ـ ورزش و مطالعه:
در اثر مطالعه؛ خون بیش از همه در مغز و کاسه سر گردش کرده و اختلالاتی در گردش خون به وجود می‌آید؛ باید با انجام ورزش یا کارهای بدنی، باعث استراحت مغز و اعصاب شد و از اختلال در تغذیه و اشکال در دفع سموم مغز جلوگیری کرد.[11]
نرم افزارهای مطالعه موفق
1ـ احساس نیاز و انگیزه بالا نسبت به موضوع:
اگر انسان نسبت به چیزی احساس نیاز کند به دنبال آن خواهد رفت (بدون اجبار) مثلاً فردی را در نظر بگیرید که ساعت 12 شب تا 2 نصف شب مشغول استفاده از رایانه است، چه موضوعی؟ سی‌دی پزشک خانواده و... چرا؟ چون بچه‌اش گوش درد شدید گرفته لذا احساس نیاز پیدا کرده تا در این زمینه مطالعه کند (حتی در نیمه شب). اگر کسی بیشترین استعداد فراگیری علمی را داشته باشد ولی انگیزه و تمایلی برای آموختن آن نداشته باشد، هرگز موفق نمی‌شود. انگیزه قوی داشتن برای مطالعه سبب می‌شود که فرد همه مشکلات را در طریق مطالعه تحمل کند و به درجات کمال برسد[12] پس باید بدانیم این موضوع یا رشته چه نیازی از ما را برطرف می‌کند و چه پیامدهای مثبتی برای ما دارد و چه پیامدهای منفی‌ای را از ما دور می‌کند.
2ـ پشتیبانی:
به مثال زیر توجه کنید: دختر خانمی رفته در اتاق مطالعه‌اش که 1 ساعت مطالعه کند و پدر یک فنجان چای و مقداری میوه و شکلات می‌برد و در می‌زند و... در نتیجه او 3 ساعت درس می‌خواند.
روشن است که امثال این حمایت‌ها فرد را به مطالعه تشویق می‌کند. همچنین رابطه عاطفی مطالعه کننده با محل مطالعه، کتاب و محتوا و اساتید آن فن و همکلاسی‌ها نقش مؤثر در یادگیری دارد.
3ـ حال و حوصله:
یعنی پیش از شروع به مطالعه و یادگیری، سر حال و آماده این کار باشید و تا پایان مطالعه آن حال را حفظ نمائید. برای این منظور سعی کنید با ایجاد آرامیدگی عضلانی به خود آرامش دهید و به هر گونه اضطراب غلبه کنید و افکار مثبت را جانشین افکار منفی کنید. در صورت لزوم به تفریح و استراحت بپردازید[13] برای این منظور می‌توانید به کتاب شیوه‌های غلبه بر اضطراب و رسیدگی نوشته مسعود جان بزرگی چاپ سمت رجوع فرمائید.
4ـ روح و روان آرام:
روح و روان سالم به عنوان یکی از ابزارهای اساسی برای مطالعه موفق می‌باشد لذا اگر از نظر روحی در وضعیت مناسب نیستیم یا مشکلی داریم ابتدا به درمان خود در این زمینه بپردازیم سپس مطالعه را آغاز کنیم. کسی که آرامش روحی ندارد علاوه بر این که خیلی چیزها را از دست می‌دهد، چیز جدیدی دستش نمی‌آید.
5ـ مشخص کردن هدف و داشتن برنامه منظم:
اگر هدف از مطالعه را مشخص نکنید بعد از مدتی به کاری دیگر یا موضوع دیگری بپردازید یا هر چه به دست‌تان برسد مطالعه می‌کنید سرانجام از مطالعه سودی نمی‌برید پس اول باید اهداف نهایی و سپس اهداف میانی نزدیک خود را مشخص کنید و در هر مرحله از مطالعه، ارزیابی کنید که تا چه حد در رسیدن به هدف، موفق بوده‌اید، و در کنار آن لازم است هر شخصی برای خویش برنامه ریزی کند.
________________________________________
 
چون شخص به نواقص و معایب خویش بیشتر آگاه است. برنامه ریزی بلند مدت در ارتباط با اهداف نهایی و برنامه ریزی معین مدت در ارتباط با اهداف میانی و قریب.
6ـ روش صحیح مطالعه کردن:
بسیاری از افراد بدون آن که توجه کنند. شیوه مطالعاتی غلطی را در پیش گرفته‌اند، لذا از کار و تلاش خود راضی نبوده و ثمره‌ای نمی‌گیرند. پس بنابراین باید اول یکی از روش‌های صحیح مطالعه را آموخت و به آن عمل نمود برای این منظور می‌توانید از کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده است استفاده کنید.[1]
نیروی معنویت
بهتر است انسان مطالعه‌اش را با نیت انجام دهد و از خداوند عالم بخواهد که به او نیروی جسمی و ذهنی‌ای دهد که به درک صحیح و بهتری از مطالب نائل آید و او را در رسیدن به اهداف خود کمک کند و مطالعه خود را با دعای مطالعه شروع کند.[2]
خدایا مرا از تاریکی‌های وهم و خیالات خارج گردان و به نور فهم و دانایی گرامی‌دار. بار الها درهای رحمتت و خزائن علومت را به رویم بگشا.[3]
8ـ همنشینی با اهل علم
در روایت‌ها آمده که نشست و برخاست‌ها اثر بخش‌اند و انسان در این محافل رنگ همنشین خود را می‌گیرد به همین خاطر از سوی پیامبر(ص) سفارش شده که خالطِ الحکماء و جالس الکُبَراء با حکیمان و اندیشمندان که نشست و برخاست کنید و با بزرگان همنشینی نمایید همچنین مطالعه زندگی افراد موفق و الگو قرار دادن برنامه و شیوه‌ی آنها می‌تواند ما را در مطالعه موفق‌تر کند همچنین علما به پیش مطالعه قبل حاضر شدن سر کلاس درس اهمیت می‌دهند و درس استاد را پس از تدریس مطالعه فردی می‌کنند و بعد به شکل گروهی با یکدیگر بحث علمی می‌کنند. این مذاکره‌ای علمی نقش زیادی در حفظ مطالب، تثبیت آنها و علاقه به آموختن ایجاد می‌کند این شیوه یکی از موفق‌ترین شیوه‌ها و مورد تأیید روان شناسان تربیتی است.
9ـ سئوال کنید
اسلام ما را به تأمل، تفکر، مشورت با متخصص و سئوال برای کشف حقیقت دعوت و تشویق می‌کند وقتی انسان خود تأمل کرد و مسأله‌ای را از جهات مختلفی بررسی کرد ولی توانست جوابی برای آن پیدا کند لازم است که از افراد متخصص سئوال کند به همین خاطر پیامبر عزیز اسلام (ص) فرزند سائلِ العلما[4] سئوالات خود را از علما بپرسید.
10ـ بنویسیم
روایات زیادی ما را دعوت کرده‌اند که برای این که در مطالعه تدریس، تحقیق و نگهداری علوم موفق باشیم آنها را بنویسیم[5]
تذکر:
در احادیث و منابع اسلامی مطالبی جالبی در این زمینه وجود دارد که به جهت اختصار بحث از بیان آنها صرف نظر کردیم. از جمله کتاب‌هایی که نکات ارزنده‌ای در خدمت شما می‌گذارد کتاب آداب تعلیم و نظم در اسلام است این کتاب ترجمه گزارش گونه‌ای از کتاب منیه المرید فی آداب المفید و المستفید نوشته شهید ثانی است که توسط دکتر سید محمد باقر حجتی نگارش شده است.
 
[1] . سوره علق, مطالعه روشمند, ص5-6, قم: انتشارات پارسیان, 1379, چاپ اول.
[2] . خادمی، عین الله، مطالعه روشمند، ص5 ـ 6، قم: انتشارات پارسایان، 1379، چاپ اول.
[3] . همان, ص 5-6.
[4] . ری شهری, محمدی, احادیث پزشکی, حسین صابری 1384, دارالحدیث, قم؛ ص142-147 (اقتباس)
[5] . همان، ص83.
[6] . همان، ص77.
[7] . همان، ص87.
[8] . همان، ص75.
[9] . همان، ص78.
[10] . همان، ص88.
[11] . همان، ص88.
[12] . محدثی، جواد، روش‌ها، 1373، خم، ص15.
[13] . موگهی، عبدالرحیم، روش مطالعه و تلخیص، چاپ اول، 1361، ناشر نمایشگاه نشر کتاب، ص65.
________________________________________
[1] . ر.ک: روش‌های یادگیری و مطالعه نوشته دکتر علی اکبر سیف، نشر دوران، یا کتاب مطالعه روشمند، نوشته عین الله خادمی، انتشارات پارسایان قم.
[2] . برای یاد گرفتن این دعا می‌توانید به فهرست مطالب کتاب شریف مفاتیح الجنان مراجعه فرمائید.
[3] . آداب تعلیم و تعلم در اسلام، نگارش دکتر سید محمد باقر حجتی، 1359، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص96.
[4] . همان، ص96.
[5] . همان، ص482. اکتب و حب علمک فی اخوانک، امام صادق (ع) فرمودند: بنویس و علمت را میان برادران ایمانی‌ات منتشر کن. بی‌تردید یکی از عواملی که باعث موفقیت در تحصیل می‌گردد تدریس و بیان مطالب برای دیگری است که این خود باعث تمرکز قوای فکر می‌گردد.

روشهای تقویت حافظه

روشهای تقویت حافظه
 با وجود آنکه گاهی اوقات بعضی چیزها را فراموش می کنیم ، اما میتوان  گفت روش ها یی وجود دارد که باکمک  آنهامی توان حافظه  خود را تقویت  کنیم . باوجود یک حافظه قویتر، بهتر می توانیم فعالیت های روزانه خودرا انجام دهیم و از طرفی قادرخواهیم بود ،مغز خودرا دربرابربیماری آلزایمر محافظت کنیم. تحقیقات انجام شده در طول سالهای اخیر نشان می دهد کسانی که فعالیت های فکری انجام می دهند ، کمتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر قراردارند .شما نیز می توانید با انجام تغییرات کوچکی در زندگی خود علاوه برآنکه حافظه خودرا تقویت نمایید از بروز بیماری آلزایمر نیزپیشگیری کنید. 
مراحل زیر می تواند شروعی برای این  تغییرات محسوب شود:
مرحله   اول : ازمیزان تنش ها بکاهید
تنش زیاد برای مغز  مضر است ، مطالعات نشان میدهدحیواناتی که بطور دائم در معرض تنش قرار دارند ، از سلولهای حافظه کمتری برخوردارند .توجه به  نکات زیر می تواند درکاهش فشارهای روانی وتنش ها موثر باشد.
1-   در طول روز ،زمانی را برای کاهش تنش  قرار دهید نظیراختصاص دو دقیقه برای تمرین  تنفس عمیق ولحظاتی برای تمرین یوگا
2-   میزان خواب خود را افزایش دهید .
3-   از مصرف نوشیدنی های کافئین دار بکاهید.
4-   به طور مرتب ورزش کنید.
5-   سعی کنید توقعات خود را از زندگی با واقعیت ها تطبیق دهید.
6-   بخندید و شاد باشید.
 
مرحله دوم : ورزش ذهنی داشته باشید
ورزش  ذهنی  نقش یک جک را برای مغز  شما بازی  می کند  و گوِیی با آن می توانید  مغز  خود را از جا تکان دهید . فعالیت  های  ذهنی  نظیر حل جدول ، یک مسئله نیمه مشکل ، معمای تصویری  و کلامی  و نظیر اینها به  گونه ای  که بطور لذت بخش  انجام شوند. سبب فعال شدن  ذهن  شما می  شوند.
 
مرحله سوم : رژیم غذایی سالم برای مغز
تغذیهنقش مهمی در سلامت  مغز بر عهده دارد.
-شما باید  فعالیت های خود را با مقدار مواد غذایی مصرفی  تنظیم  نمایید در غیراینصورت مواد غذایی که بیشتر از  نیاز شما مصرف شود سبب   ابتلا شما به بیماریهایی نظیر دیابت و فشارخون می شود.
-در مورد مصرف چربیها دقت نمایید.چربی ها نظیر امگا 3 ، روغن زیتون ، روغن ماهی و گردو برای  بدن  مفید  هستند ، اما خوردن  چربی  حیوانات  می تواند  برای  سلامتی  مضر باشد.
-غذاهایی را مصرف کنید  که حاوی  آنتی  اکسیدان هستند.مطالعات  نشان می دهد  حیوانات آزمایشگاهی  که غذاهای حاوی  آنتی  اکسیدان  مصرف می کنند قابلیت ذهنی بالاتری دارند. غذاهایی که حاوی ویتامین Cو E  هستند و همچنین  میوه جات و  سبزیجات  برگ سبز حاوی آنتی اکسیدان هستند.
-در مورد  مصرف کربوهیدراتها که می خورید دقت کنید غذاهایی فوری و فرآوری شده  می توانند  به یکباره قند خون شما را افزایش دهند و این خود بر مغز تاثیر گذار بوده می تواند  خطر ابتلا  به دیابت  را افزایش  دهد.
مرحله چهارم : ورزش کنید
سلامت جسم  بر سلامت  مغز تاثیر گذار است .مطالعات اخیر نشان می دهد که رابطه ای  میان فعالیت های  فیزیکی  و کاهش آلزایمر وجود دارد. یک ورزش آئروبیک  که به همراه نرمش های کششی و ریتم موزیک اجرا می شود ، در صورتی که خطر صدمه به سر را در پی نداشته باشد ، می تواند تاثیر خوب بر سلامت  ذهن شما داشته باشد .
مرحله پنجم : تغییر شیوه زندگی
دارا بودن یک حافظه قوی  در طول دوران زندگی  نیازمند انجام تغییرات در شیوه  زندگی است ، توجه به نکات  زیر علاوه بر موارد گفته شده قبلی ، می تواند در این رابطه موثر باشد:
1- در صورت اعتیاد به سیگار ، آن را ترک کنید  .
2-هدفمند زندگی کنید  و در فعالیت های اجتماعی  حضور داشته باشید.
3- در صورت ابتلا به بیماری  ، از  طریق پزشک آن را درمان کنید.
4- برای جلوگیری  از فراموشی ، امور خود را سازماندهی  کنید  ، برای مثال  با نصب  قلاب هایی در آشپزخانه  ، کلیدهای  درها را در آنجا نصب کنید و یا وسایل مورد نیاز خود را در مکان های مشخص  و ثابت قرار دهید  و یک دفترچه  یاداشت  تاریخ دار داشته باشید  تا از طریق آن  بتوانید  نکات مورد نیاز خود را یادداشت  کنید  و همیشه به خاطر داشته باشید .
در پایان در صورتی که با انجام اقدامات گفته شده ، مشکل کم حافظه بودن شما  برطرف نشد ، با یک پزشک مشخص مشاوره نمایید

● اصول دیگر بازسازی و یادآوری :

● اصول دیگر بازسازی و یادآوری :
۲- تداعی : برای بازسازی و یادآوری موضوعات جدید باید تداعی مناسب بین آنها بر قرار کنید، چون حافظه به صورت زنجیره ای عمل می کند پس باید هر یک از موضوعات را یکی از حلقه های زنجیر در نظر گرفت . آن وقت این حلقه ها را با کمک سیستم های تداعی بهم پیوند داد. اما از آنجا که هر چقدر این تداعی غیر منطقی تر باشد بهتر در حافظه باقی می ماند، بنابراین باید سیستم های تداعی را به صورت مضحک مبالغه آیز رنگهای غیر واقعی در آورد تا موضوعی بهتر در حافظه باقی بماند . بنابراین تداعی بین اطلاعات کمک بزرگی در بخاطر سپاری آنها می کند.
۳-تجسم : تداعی بین اطلاعات به تنهایی کافی نیست ، بلکه باید علاوه بر تداعی ، آنها را به وضوح و آشکارا در ذهن خود مجسم کنید . تجسم از اعمال نیمکره راست مغز است . بنابراین اگر در هنگام بخاطر سپاری از نیمکره راست مغز خود را نیز بهره بگیرید یعنی همزمان از دو نیمکره مغز خود استفاده کنید تداعی یادگیری و بخاطر سپاری اطلاعات چندین برابر می شود.
بنابراین به طور کلی داشتن هدف ، اعتماد داشتن ، علاقه ، سلامتی ، اکسیژن کافی ،دقت ، تمرکز ، استراحت ، خواب کافی ، آرامش ، مدت یادگیری برنامه ریزی ، یادگیری با فاصله – تصمیم به خاطر سپردن ، خوب درک کردن و… از عوامل موثر در بهبود به خاطر سپاری و بازیابی حافظه است .
● نتیجه
به خاطر سپردن ، مهارت و هنری است همانند حرف زدن ، خواندن و فکر کردن هر کسی می تواند با تلاش و آموزش اصولی بهبود حافظه که ذکر کردیم هر یک از این مهارتها یا همه آنها را در خود تقویت کرده و بهتر انجام دهد. زمانی بود که اگر به صفحه ای از یک کتاب نگاه می کردید محال بود حتی مفهوم یک کلمه را درک کنید ولی پس از گذشت سالهای دبستان توانستید هزاران کلمه خوانده و میلیونها جمله بسازید بنابراین استعداد و ظرفیت داشته اید که توانائی نوشتن و خواندن در شما شکوفا گردد اما برای اینکه کارایی حافظه شما بهبود یابد باید توجه کنید که همانگونه که اعضا جسمی بدن انسان اگر حتی جنب وجوش طبیعی و معمولی خود را از دست بدهند و یا این جنب وجوش متوقف گردد موجب بی حالی و سستی می شود تا آنجا که گمان می رود او مریض است و نیاز به درمان دارد ، حافظه را هم اگر مدتی رها کرده و او را برای یاد سپاری های مختلف بکار نبرید ، کم کم حالت پویائی خود را از دست داده و انسان احساس می کند که حافظه او کارایی لازم را ندارد .پس می توانید با رعایت اصول بهبود حافظه، میزان کارایی حافظه خود را بالا ببرید .
● اصول بهبود حافظه عبارتنداز :
۱- اصل استفاده از حافظه
۲- اصل بهداشت حافظه
۳- اصل اولیه مطالعه
۴- اصل درک و یادگیری و یاد سپاری

مرور چیست؟

فرض کنید که فردی، مطلبی را به طور دقیق مطالعه کرده است.
سوال: آیا کار تمام شده است؟ قطعاً خیر!
- چرا؟
- به این دلیل که جایگاه درک مطلب بعد از خواندن دقیق، بستری متزلزل و غیرقابل اعتماد است.
این جایگاه در بهترین شرایط، تنها قابلیت نگهداری مطالب خوانده شده، حفظ شده و درک شده را تا 2 روز دارد و پس از آن با یک افت سریع و تصاعدی، حذف مطالب آغاز می‌شود.
این جایگاه «حافظه کوتاه مدت»(1) نام دارد؛ حافظه‌ای مهم، اما موقت که در مطالعه باید به عنوان یک واسطه به آن نگریسته شود. واسطه‌ای که وظیفه انتقال داده‌های ورودی از طریق مطالعه را به حافظه بلندمدت، به عهده دارد.

● پس:
مکمل مطالعه دقیق هنر انتقال دادن مطالب خوانده شده به حافظه بلندمدت است. اساسی‌ترین راه در این زمینه نیز مرور است. (3)
درست است که با خواندن دقیق و یادگیری اصولی و درک عمیق، 90 درصد از راه مطالعه را می‌پیماییم؛ اما باید حواسمان باشد اگر 10 درصد باقی مانده مسیر تا مقصد نهایی را ادامه ندهیم، عملاً به هدف نرسیده‌ایم و کل تلاش انجام شده، بیهوده و ابتر می‌شود. به بیان ساده، بیشتر آنچه را که در زمان مطالعه به دست آورده‌ایم، به راحتی بر باد می‌رود.

● مرور هدفمند و سازمان‌دهی شده:
اساسی‌ترین عامل حفظ مطالب خوانده شده است.
اطلاعات مهم حافظه کوتاه مدت را که هنگام مطالعه به دست آمده، به حافظه بلندمدت منتقل می‌نماید.
زمان پایداری مطالب خوانده شده را در حافظه افزایش می‌دهد.
قشر خاکستری مغز (کورتکس) را فعال می‌کند.
مرور در کدام مرحله مطالعه صورت می‌گیرد؟
مرور یکی از قسمتهای مهم مرحله بعد از مطالعه است؛ یعنی – بر اساس یک زمان‌بندی دقیق که بعداً اشاره خواهیم کرد- پس از اینکه خواندن، یادگیری و درک کامل صورت گرفت، مرور شروع می‌شود.
مرور، عامل یادگیری نیست؛ ولی یادآوری را تضمین می‌کند.

● چه چیزی را باید مرور کرد؟
اساساً در مرور، از یادداشت‌برداری‌هایی که هنگام مطالعه تهیه کرده‌ایم، استفاده می‌شود. البته می‌توان از روی منابع اصلی (کتاب، جزوه و… ) هم مرور کرد که این کار نیز مفید است؛ اما مرور هر قدر صحیح‌تر و دقیق‌تر انجام شود، تأثیر آن قدرتمندتر و عمیق‌تر خواهد بود.

● جایگاه مرور در فهم مطالب چیست؟
فهم، شامل دو سطح و مرحله است که پس از هم به صورت مرتب صورت می‌گیرد. سطح اول فهم، ورود و پایداری اطلاعات خوانده شده در حافظه بلندمدت است که هدف از آن، دسترسی ارادی به اطلاعات خونده شده در هر زمان است؛ مثلاً در زمان برگزاری امتحان یا مباحثه یا تدریس، ما نیاز به فراخوانی کامل اطلاعاتی داریم که قبلاً مطالعه کرده‌ایم.
فهم سطح اول، پیش‌نیاز فهم اصلی یعنی فهم سطح دوم است. هدف فهم سطح دوم، خلق است؛ یعنی اینکه بتوانیم از اطلاعات موجود در حافظه بلندمدت استفاده کرده و مطلب و مفهوم یا نظریه و فکر جدیدی را خلق کنیم.
حال به وظیفه مرور دقت کنید. مرور، وظیفه اجرای فهم سطح اول را بر عهده دارد؛ یعنی پایداری اطلاعات در حافظه بلندمدت.
از آنجایی که فهم سطح دوم بدون فهم سطح اول میسر نمی‌شود، مرور و جایگاه مرور در فهم مطلب، کاملاً روشن و مشخص می‌شود.

◊ مرور چگونه انجام می‌شود؟
مهم‌ترین عامل در چگونگی مرور، رعایت زمان‌بندی آن است. برای مثال، گیاهی تزیینی را تصور کنید که در گلدان زیبایی قرار دارد. آیا با یک آبیاری، ریشه‌های این گیاه می‌تواند برای همیشه از مخزن گلدان خود تغذیه کند؟
مطمئناً خیر؛ بلکه باید مثلاً هر 3روز یک‌بار به این گیاه آب داده شود؛ زیرا با هر بار آبیاری، نفوذ آب درخاک تا 3 روز می‌تواند جوابگوی گیاه باشد و اگر آبیاری مرتب صورت نگیرد، شاهد پژمردگی روز به روز آن گیاه زیبا خواهیم بود.
ذهن انسان هم نیاز به آبیاری منظم و مستمر دارد و با یک بار مطالعه، تا زمان بسیار اندکی ذهن می‌تواند از اطلاعات ورودی استفاده کند. اگر این اطلاعات ورودی را رها کنیم، پژمردگی ذهن و فراموشی مطالب، تنها نتیجه ممکن خواهد بود.
پس از گذشت 24 ساعت از زمان مطالعه، 70 درصد از محتوای خوانده شده فراموش می‌شود. این نقطه به قله فراموشی معروف است. پس حتماً باید مطالب خوانده شده را یک روز بعد از مطالعه، دوباره مرور کرد تا پایداری مطالب حفظ شود.
به جدول زیر دقت کنید:

نوع مرور شماره مرور زمان مرور مدت پایداری اطلاعات
الزامی 1 1 روز پس از مطالعه 10 روز
2 10 روز بعد از مرور اول 1 ماه
3 1 ماه بعد از مرور دوم 4 ماه
4 4 ماه بعد از مرور سوم 1 سال
اختیاری 5 1 سال بعد از مرور چهارم 2 سال
6 2 سال بعد از مرور پنجم 5 سال
7 5 سال بعد از مرور ششم 10 سال
8 10 سال بعد از مرور هفتم 20 سال
9 20 سال بعد از مرور هشتم 80 سال

در بخش مرور الزامی، چهار مرور منظم زمان‌بندی شده خواهیم داشت. مرور اول که یک روز پس از مطالعه خواهد بود، باعث می‌شود قشر خاکستری مغز فعال شود و محتوای مطالعه شده تا 10 روز در حافظه دوام یابد. پس مرور دوم، 10 روز بعد از مرور اول خواهد بود تا مطالب خوانده شده، به مدت یک ماه دیگر پایداری خود را حفظ نماید.
مرور سوم، یک ماه پس از مرور دوم و مرور چهارم، چهار ماه پس از مرور سوم خواهد بود. مرور چهارم باعث می‌شود یادآوری تمامی اطلاعات تا یک سال بعد از آن به راحتی انجام شود.
بخش مرور اختیاری، برای افرادی است که تمایل به استمرار طولانی مدت و پایداری همیشگی اطلاعات در حافظه بلندمدت خود را دارند.

تکنیک انباشتی تکراری
هرگاه قصد کردید مطالعه درس جدیدی را شروع کنید، حتماً در ابتدا دروس گذشته را سریع مرور کنید.
طبق تکنیک انباشتی تکراری، مطالعه دروس باید مانند غذاخوردن به صورت لقمه لقمه باشد تا حافظه انسان، لحظه به لحظه در وظیفه خود موفق‌تر و دقیق عمل کند.
البته زمان مرور دروس گذشته، همواره بسیار کوتاه است و از 10 دقیقه تجاوز نمی‌کند. مرور باید سریع، دقیق و با هدف تداعی مطالب مطالعه شده گذشته انجام شود. این یک تکنیک عملی برای تداوم مرور است.
امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند:
هر کس پی در پی دری را بزند و پافشاری کند، (در به رویش باز می‌شود) و داخل خواهد شد. (4)

برای مطالعه بیشتر:
1- شجری، ف؛ یادگیری خلاق؛ تهران، انجمن قلم ایران.
2- حسامی، احمد؛ نردبان ترقی؛ انتشارات طلوع اندیشه.
3- حسینی، سید محمدرضا ؛ روشهای علمی در برنامه‌ریزی، مطالعه و یادگیری؛ انتشارات شلاک.

1- برای آشنایی بیشتر با حافظه‌ها می‌توانید به بروشور «از حافظه چه می‌دانیم؟» مراجعه کنید.
2- این نمودار، حاصل تلاش دانشمندی به نام «ابینگ هاووس» است و به همین دلیل، به «منحنی فراموشی ابینگ هاووس» معرفی شده است.
3- البته روشهای برجسته‌سازی، رابطه و تداعی، کاربرد سازی و … نیز برای انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلندمدت، از اهمیت بسزایی برخوردارند.
اما جامعیت، سرعت و پایداری طولانی مدت، مرور را به کاربردی ترین روش انتقال تبدیل کرده است. (لازم به ذکر است که مرور، روشهای ذکر شده را نیز در خود جای داده است.
4- تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص 193، ح 3758.